مقدمه

در راستای تحقق چشم‌انداز دانشگاه در تبدیل شدن به «دانشگاهی مؤلف، کارآفرین و مرجع هنر در منطقۀ جنوب کشور در افق 1410 هـ.ش» و بر اساس راهبردهای برنامۀ چشم‌انداز دانشگاه مبنی بر «مشارکت در ایجاد تحول بنیادین علمی در هنر در راستای تحقق مرجعیت علمی کشور»، اهتمام جدی در «راه‌اندازی هسته‌ها، پژوهشکده‌‌ها‌ و قطب‌‌های پژوهشی در زمینه هنر اسلامی- ایرانی» بر مبنای «استقرار نظام پژوهشی مأموریت‌گرا در دانشگاه مبتنی‌بر بیانۀ ارزش و اهداف راهبردی دانشگاه» و «ایجاد، ساماندهی و توسعه بانک‌های اطلاعاتی علمی در حوزۀ هنر در جنوب کشور»، هستۀ «مطالعات تاریخی معماری» به عنوان اقدامی عملی تعریف می‌گردد که می‌تواند دانشگاه را در مسیر دستیابی به اهداف خود یاری رساند.

ضرورت تشکیل هسته

بخش مهمی از تاریخ معماری ایران در پرتوی جریان غالب تاریخ‌نگاری معماری که بر سنت‌ها و فرهنگ‌های معماری نواحی مرکزی ایران تأکید دارد، نادیده گرفته شده یا ارج و قدر شایستۀ خود را نیافته است؛ از یک سو، استان فارس و قلمروی فارس تاریخی و جغرافیای اجتماعی-فرهنگی آن، محدوده‌ای وسیع با مختصات زمانی-مکانی ویژه‌ای است که نقش مهمی در تاریخ معماری و شهرسازی کشور دارد - ابعاد و جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی، هنری و معماری آن همچنان نیازمند مطالعه و بررسی موشکافانه‌تری است- و از سوی دیگر، با وجود تمامی کوشش‌های انجام شده در زمینۀ شناسایی و شناخت میراث معماری ایران، همچنان نمونه‌های اندکی از «تاریخ‌نگاری خُرد» و توجه به «تاریخ محلی معماری» در مطالعات تاریخی دیده می‌شود. این در حالی است که در چهاردهۀ اخیر-بویژه با رونق گرفتن جریان تاریخ فرهنگی در مطالعات تاریخی- نگاه‌ها به سمت جوامع محلی، فرهنگ بومی و سنت‌های فرهنگی به عنوان یک متغییر مستقل رونق یافته است. بنابراین، با توجه به ظرفیت‌های موجود در دانشگاه و توانایی‌های و برنامه‌های گروه معماری داخلی و همچنین با توجه به رسالت دانشگاه هنر شیراز، «هستۀ پژوهشی مطالعات تاریخی معماری» می‌تواند بخشی از خلاء موجود را پر نموده و گامی در راستای شناخت و معرفی این میراث ارزشمند در منطقه بردارد.

اهدف کلان و خرد

در راستای اجرای برنامه‌های راهبردی و مأموریت‌های پژوهشی دانشگاه و بر اساس ماده 2 آیین‌نامۀ نحوۀ تأسیس واحدهای پژوهشی در دانشگاه‌ها (عتف-آ-3103، مورخ 07/11/1397)، اهداف کلان هسته به شرح زیر می‌باشند:

• هدایت فعالیت‌های پژوهشی عضو هیئت علمی به سمت اولویت‌های پژوهشی دانشگاه
• ایجاد زمینه‌های لازم جهت انجام پژوهش‌های کلان و میان‌رشته‌ای در راستای ارتقای طراز دانشگاه
• ارتقای کیفیت و هم‌افزایی فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه برای تحقق اهداف برنامه‌های راهبردی
• بسترسازی مناسب برای هدایت پژوهش‌ها در راستای پاسخگویی به نیازهای جامعۀ دانشگاهی
• ایجاد هم‌افزایی به منظور انجام پژوهش‌های بنیادین، پایدار و ایجاد دانش در حوزۀ مطالعات تاریخی معماری

• طراحی و ایجاد بانک جامعی از اسناد معماری (نقشه‌ها، عکس‌های تاریخی، عکس‌های هوایی و مانند آن)
• تولید اسناد معماری دست اول از میراث معماری ایران (با تأکید بر فارس تاریخی و جنوب کشور) با استفاده از روش‌های مستند‌نگاری و مستندسازی معماری به ویژه «فتوگرامتری معماری»
• توسعۀ پژوهش‌‌‌های کاربردی و توسعه‌ای در زمینۀ استفاده از متون تاریخی، اسناد نوشتاری، کتیبه‌ها و اسناد تصویری به منزلۀ منابع مهم و بی‌همتا در تاریخ معماری و شهرسازی ایران با تأکید بر جنوب کشور
• برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های تاریخ‌نگاری محلی و تاریخ‌نگاری خُرد در قالب تک‌نگاری (منوگرافی) و مطالعات میدانی یا موردپژوهی با هدف شناخت میرات معماری ناشناخته یا کمترشناخته‌شده معماری در جنوب کشور
• برگزاری مجموعه نشست‌ها، سمینارها و کارگاه‌های آموزشی مرتبط با اهداف و برنامه‌های پژوهشی هسته
• انتشار دستاوردهای پژوهشی هسته در قالب گاهنامه‌ها، مقالات، کتاب‌ها، بروشورهای راهنما و مانند آن
• ایجاد بستری جهت همکاری‌ با سایر مراکز پژوهشی، اجرایی و علمی کشور و مشارکت در برنامه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه و سایر دستگاه‌های مرتبط

بر اساس اهداف کلان و خُرد، ارکان پژوهشی-آموزشی  و اداری- نظارتی هسته در قالب کارکرهای سه‌گانه زیر شامل الف) مستندنگاری، ب) سندپژوهی و ج) تاریخ‌نگاری تعریف می گردد.