وضعیت شیراز در روزگار صفوی و چندوچون حومه‌های آن از پوشیده‌ترین دوره‌ها در مطالعات معماری و شهرسازی این شهر است. این در حالی است که کُرنِلیس دو بروین (جهانگرد و نقاش هلندی)، هشت گراوُر بی‌مانند از شیراز در اوایل سدۀ 18م/12ق فراهم آورده که واجد «واقع‌نمایی» و «مکان‌گرایی» است. هدف این پژوهش، شناخت زمینه‌های تاریخی و هنری تأثیرگذار در خلق گراوُرها و بازخوانی و تحلیل آن‌هاست؛ می‌کوشد تا مؤلفه‌های منظر تاریخی-طبیعی شیراز و نسبت متن به تصویر را در آن‌ها شناسایی کند و داده‌های تازۀ موجود در آن‌ها را آشکار سازد. روش پژوهش تاریخی است. یافته‌ها نشان‌دهندۀ الف) تأثیر سیاق هنری و ذهنی بروین بر خلق آن‌هاست. آن‌ها همچنین معرف سنتز «شهر» و «حومه» یا «ویرانه» و «باغ» هستند که منظر تاریخی و طبیعی شیراز را در «دید‌های جزئی و گسترده» زیر عنوان کهنگی و دیرینگی بازنمایی می‌کند. ب) متن سفرنامه (جزئیات و اندازه‌ها و نسبت‌ها) مکمل گراوُرها هستند. ب) گراوُرها به دو دستۀ «معرف آثار معماری و منظر تاریخی» و «معرف منظر شهر و حومه‌ها» قابل‌تقسیم‌اند و داده‌هایی از آثار معماری (پیش و پس از اسلام) و ساختار حومه‌ها (منظر تاریخی) را دربردارند. جانمایی دقیق بناهای شهر، تمایز در شکل گنبدها، حضور منارها، تأکید بر مقبره‌ها (شیخ زین‌الدین و شیخ نوربخش)، باغ‌ها (فردوس) و آثار معماری و ویرانه‌های پیرامون شهر در کمتر گراوُر عصر صفویِ شیراز دیده می‌شوند.
© اسدپور, علی . (1404). مطالعۀ گِراوُرهای کُرنِلیس دو بروین از شیراز عصر صفوی. نامه معماری و شهرسازی, 17(47), 68-87. doi: 10.30480/aup.2025.5572.2197
جهت دانلود مقاله کلیک کنید.