کاشی‌نگاران شیراز در عصر پهلوی، نقش مهمی در حفظ سنت‌های قاجاری و مرمت بناهای تاریخی در آن دوره داشتند. از آن میان محمدباقر جهانمیری (1262-1338ه.ش) معروف به «حاجی محمدباقر نقاش» یا «حاج باقر»، کاشی‌نگار، شیشه‌نگار، گچ‌نگار و مرمتگر نقاشی‌های دیواری عصر پهلوی است که میراث نقاشی روی کاشی را زنده نگهداشت و تا آخرین لحظۀ زندگی هم‌چنان در پی حفظ این میراث بود. آثار وی به سبب چیره‌دستی در نقاشی و هم‌زمان آشنایی کامل با فنون کاشی‌سازی در روزگار خود ممتاز بود، با این‌ حال این آثار کم‌تر مورد مطالعه و دسته‌بندی قرار گرفته‌اند. هدف پژوهش کنونی شناسایی آثار و تحلیل کاشی‌های رقم‌دار او و ارائۀ دسته‌بندی اولیه‌ای از آثار وی جهت مطالعات تطبیقی با دیگر هنرمندان است. این پژوهش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد: حیات هنری محمدباقر جهانمیری به چند دوره قابل ‌تقسیم است؟ حامیان، همکاران و شاگردان وی چه کسانی بوده‌اند؟ و دسته‌بندی آثار و انگاره‌‌های حاکم بر آن‌ها کدامند؟ روش پژوهش، تفسیری-تاریخی، مبتنی بر توصیف و تحلیل داده‌هاست. داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای گرد آمده‌‌اند و بخش مهمی از مستندات، حاصل کار میدانی و عکاسی است. نتایج نشان می‌دهد که کاشی‌نگاره‌های محمدباقر جهانمیری را می‌توان در شش گروه شامل «گل‌و‌مرغ‌سازی»، «باستان‌گرایی»، «شمایل‌نگاری و چهره‌پردازی»، «فرنگی‌سازی»، «خیالی‌نگاری» و «کتیبه‌نگاری» جای داد که در کل چهار انگاره را به‌عنوان انگاره‌های حاکم بر آثار مطرح می‌سازند: «انگاره‌های فرنگی» (در طراحی عمارت‌ها، چشم‌اندازها و منظره‌های فرنگی)، «انگاره‌های مذهبی» (در شمایل‌نگاری روایت‌ها و شخصیت‌های مذهبی شیعی)، «انگاره‌های ایران باستان» (در طراحی صحنه‌ها و فیگورهایی از دوران هخامنشی و ساسانی) و «انگاره‌های برگرفته از نقاشی ایرانی» (در طراحی گل‌ومرغ و نقوش گیاهی).

© اسدپور, علی. (1402). شناسایی و تحلیل آثار رقم‌دار محمد‌باقر جهانمیری ‏(نقاش و کاشی‌نگار شیراز در عصر پهلوی)‏. هنرهای صناعی ایران, 6(1), 157-178. doi: 10.22052/hsi.2023.252779.1114

جهت دانلود مقاله، اینجا کلیک نمائید.

https://www.cannes.com©